พระซุ้มนครโกษา ฐานสูง กรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี

พระซุ้มนครโกษา ฐานสูง กรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี
"พระซุ้มนครโกษา" แตกกรุเป็นครั้งแรกที่วัดนครโกษา ซึ่งเป็นวัดร้างตั้งอยู่ใกล้ศาลพระกาฬ จึงขนานนามองค์พระตามชื่อวัดว่า "พระนครโกษา" แต่บางคนเรียกว่า "พระซุ้มนครโกษา" เนื่องด้วยองค์พระประธานประทับนั่งในซุ้มเรือนแก้ว และนิยมเรียกกันมาจนถึงปัจจุบัน

พระซุ้มนครโกษา เป็นพระเนื้อชินเงิน มีทั้งสนิมปรอทและสนิมดำหรือสนิมตีนกา ขนาดองค์พระมีความกว้างจากฐานประมาณ 2 ซ.ม. และสูง 3.5 ซ.ม. พุทธลักษณะองค์พระประธานประทับนั่งแสดงปางสมาธิ อยู่ภายในซุ้มเรือนแก้ว เหนืออาสนะฐานบัวแบบฐานสูง ที่น่าสังเกตคือ สถิตอยู่ในซุ้มลึก

พุทธศิลปะของ "พระซุ้มนครโกษา" เป็นแบบเดียวกับพระเขมรขนนก กรุย่านสำปะซิว จ.สุพรรณบุรี ซึ่งมีพุทธศิลปะเหมือนพระสมัยลพบุรีที่ขุดได้ที่เขมร จึงนำมาตั้งชื่อดังกล่าว แต่คนละเนื้อกัน พระเขมรขนนก กรุย่านสำปะซิวเป็นพระเนื้อดินเผาและมีขนาดใหญ่กว่า จึงสันนิษฐานว่า "พระซุ้มนครโกษา" น่าจะสร้างในสมัยลพบุรีเช่นกัน อีกทั้งจากประวัติของวัด "วัดนครโกษา" นี้ เป็นวัดที่เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ขุนเหล็ก) ในแผ่นดินพระนารายณ์มหาราชเป็นผู้สร้าง เข้าใจว่าเดิมบริเวณนี้น่าจะเป็นเทวสถานของขอมในสมัยลพบุรี เนื่องด้วยมีเนินอิฐสูงใหญ่มากและมีพระปรางค์แบบลพบุรีประมาณอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 (ประมาณ พ.ศ. 1700) อยู่ด้านหน้า บนเนินอิฐมีซากปรักหักพังของพระวิหาร พระเจดีย์ และมีพระพุทธรูปปั้นชำรุดของสมัยอยุธยา ซึ่งตรงตามประวัติศาสตร์ชาติไทย ดังนี้

"...ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ไทยมีเรื่องกับพวกวิลันดา ถึงกับเอาเรือลาดตระเวนมาปิดปากน้ำทำลายเรือพระคลังสินค้าและจับเรือชาติต่างๆ ที่มาค้าขายกับไทย ทรงมีพระราชดำริเห็นว่าพระนครศรีอยุธยาอยู่ใกล้ทะเล ข้าศึกสามารถเข้าถึงพระนครได้โดยง่าย จึงโปรดให้สร้างราชธานีขึ้นที่เมืองลพบุรีอีกแห่งหนึ่งในปี พ.ศ.2208..."

"พระซุ้มนครโกษา" นี้ ต่อมามีการแตกกรุอีกครั้งที่ในบริเวณโรงเรียนเทคนิคลพบุรี ซึ่งอยู่ใกล้ๆ วัดนครโกษา เนื่องด้วยทางโรงเรียนจะทำการก่อสร้างอาคารเรียนใหม่ เมื่อช่างก่อสร้างขุดหลุมเพื่อเริ่มการก่อสร้างสันนิษฐานว่า ในสมัยก่อนโรงเรียนเทคนิคลพบุรีน่าจะเป็นส่วนหนึ่งของวัดนครโกษา เนื่องด้วยมีการพบซากอิฐเนินดินจมอยู่หลายแห่งซึ่งน่าจะเป็นส่วนหนึ่งของสถูปเจดีย์ของวัด แต่จำนวนพระที่พบน้อยมาก

พระซุ้มนครโกษา นับเป็นพระกรุเก่าแก่ที่มีพุทธลักษณะงดงาม และเป็นที่นิยมสะสมในแวดวงนักนิยมสะสมพระเครื่องอย่างกว้างขวาง โดยเฉพาะ พระซุ้มนครโกษากรุเก่าที่ขุดค้นพบที่วัดนครโกษา
พระซุ้มนครโกษา ลพบุรีนั้น ทางด้านพุทธคุณ เทียบเท่า พระหูยาน เพราะขื้นจากกรุเดียวกันคือ กรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี แต่มีความงดงามอลังการกว่า และหายากกว่า